تشبیه به تشنه (قرآن)کافران در جاهای مختلف قرآن به انسان تشنه‌ای که به طرف آب از راه دور دست دراز می‌کند تشبیه شده است. ۱ - تشبیه به انسان تشنه۱.۱ - درخواست از خدایان دروغیندرخواست از خدایان دروغین، مانند دست دراز کردن انسان تشنه به طرف آب از راه دور است. له دعوة الحق والذین یدعون من دونه لا یستجیبون لهم بشیء الا کبـسط کفیه الی الماء لیبلغ فاه وما هو ببــلغه وما دعاء الکـفرین الا فی ضلـل. «دعوت حق از آن اوست! و کسانی را که (مشرکان) غیر از خدا می خوانند، (هرگز) به دعوت آنها پاسخ نمی گویند! آنها همچون کسی هستند که کفه‌ای (دست) خود را به سوی آب می گشاید تا آب به دهانش برسد، و هرگز نخواهد رسید! و دعای کافران، جز در ضلال (و گمراهی) نیست!» ۱.۱.۱ - مثال حسیهمانگونه که روش قرآن است برای مجسم ساختن این موضوع عقلانی مثال حسی زیبا و رسایی بیان می کند و می گوید: " آنها که غیر خدا را می خوانند به کسی می مانند که بر کنار آبی که سطح آن از دسترس او دور است نشسته و به آن اشاره می کند، به این امید که آب به دهان او برسد و هرگز نمی رسد" چه خواب و پندار بیهوده ای؟! (الا کباسط کفیه الی الماء لیبلغ فاه و ما هو ببالغه). آیا می توان در کنار چاه نشست و دست به سوی آب دراز کرد و با اشاره، آب را به دهان فرستاد؟ این کار جز از یک انسان ساده لوح و دیوانه سر می زند؟ ۱.۱.۲ - تشبیه با مسماشخص عطشان وقتی بخواهد آب بیاشامد، ناگزیر باید نزدیک آب شده کف دست را باز کند و آب را برداشته بنوشد، یعنی به لب رسانده رفع عطش کند، این راه حقیقی و صحیح رفع تشنگی است، و اما لب تشنه ای که از آب دور است و می خواهد سیراب شود، و از آن اسباب و مقدماتی که گفتیم هیچ یک را عملی نمی کند جز همین را که کف دست را باز نموده نزدیک دهان ببرد، که چنین کسی هرگز آبی بدهانش نمی رسد، و از آب نوشیدن تنها صورت آن را نشان داده، و تقلید آن را درآورده است. و مثل کسی که غیر خدا را می خواند مثل همین تقلید درآور است که از دعا جز صورت خالی از معنا، و اسم خالی از مسمای آن را نمی آورد. زیرا این بتها و خدایان دروغین در استجابت دعا و قضای حوائج، همان اثر را دارند که آن آقای تقلید درآور در رفع عطش خود دارد، یعنی همانطور که دست به دهان بردن این، صورتی از آب خوردن است، دعا و خواندن بت پرستان هم تنها صورتی از دعا کردن است و خاصیت دیگری ندارد. ۱.۲ - تشبیه در ناامیدیکافران در ناامید شدن به هنگام حسابرسی، شبیه به ناامیدشدن انسان تشنه به هنگام رسیدن به سراب است. والذین کفروا اعمــلهم کسراب بقیعة یحسبه الظمـان ماء حتی اذا جاءه لم یجده شیــا... «کسانی که کافر شدند، اعمالشان همچون سرابی است در یک کویر که انسان تشنه از دور آن را آب می پندارد اما هنگامی که به سراغ آن می آید چیزی نمی یابد، و خدا را نزد آن می یابد که حساب او را بطور کامل می دهد و خداوند سریع الحساب است!» ۱.۲.۱ - تشبیه به سراباینکه فرمود "و الذین کفروا اعمالهم کسراب بقیعة یحسبه الظمآن ماء حتی اذا جاءه لم یجده شیئا" اعمال ایشان را تشبیه کرده به سرابی در زمین هموار که انسان آن را آب می پندارد، ولی حقیقتی ندارد، و آثاری که بر آب مترتب است بر آن مترتب نیست، رفع عطش نمی کند، و آثار دیگر آب را ندارد، اعمال ایشان هم از قربانی‌ها که پیشکش بتها می کنند، و اذکار و اورادی که می خوانند، و عبادتی که در برابر بتها می کنند، حقیقت ندارد، و آثار عبادت بر آن مترتب نیست. ۱.۳ - تشبیه در اعراض از حقیقتکافران در اعراض از حقیقت، شبیه به انسان تشنه در رفتن به سراغ سراب به جای آب هستند. والذین کفروا اعمــلهم کسراب بقیعة یحسبه الظمـان ماء حتی اذا جاءه لم یجده شیــا... «کسانی که کافر شدند، اعمالشان همچون سرابی است در یک کویر که انسان تشنه از دور آن را آب می پندارد اما هنگامی که به سراغ آن می آید چیزی نمی یابد، و خدا را نزد آن می یابد که حساب او را بطور کامل می دهد و خداوند سریع الحساب است!» (در آیه شریفه، اعمال کافران به «سراب» و خودشان به انسان تشنه‌ای که به دنبال آب گوارا است، ولی از آن اعراض می‌کند و به حرف مولای ناصح اش که او را به نوشیدن آب دعوت می‌کند گوش نمی‌کند، بلکه سراب را آب پنداشته و به طرف آن می‌رود، تشبیه شده است.) ۲ - پانویس۳ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۸، ص۱۱۶، برگرفته از مقاله «تشبیه به تشنه». مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۸، ص۱۶۱، برگرفته از مقاله «تشبیه به تشنه». |